Son iki yazımızda, İnternet bağımlılığının başta çocuk ve gençler olmak üzere tüm sanal alem müdavimleri için yol açabileceği tehlikeleri konu edinen, Diyanet Aylık Dergi�nin Ağustos 2010 nüshasında rastladığımız �Çevrimiçi tehlike: İnternet bağımlılığı� başlıklı dosyada yer alan birbirinden önemli uzman görüşlerinin bir bölümüne  yakından göz atarak, bu sanal aleme bağımlılığın sakıncaları ile ortaya çıkarabileceği potansiyel problemleri irdelemeye çalışmıştık. Bu yazımızda da, hepimiz açısından önem taşıyan bu güncel konuyla ilgili dosyada bulunan son iki yazıya yakından bakarak, bu popüler ama bir o kadar da riskli alemi daha bilinçli kullanabilmek için bilgilenme çabamızı  sürdüreceğiz

Dosyadaki dördüncü yazı, belki çoğumuzun masum birer eğlence aracı olarak gördüğümüz �bilgisayar oyunları�nı ele alıyor. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi�nden Doç. Dr. Mustafa Doğan Karacoşkun�un kaleme alıp, �Sanal dünyanın arenası; bilgisayar oyunları� başlığını uygun gördüğü bu yazıda, çocukların oyun ihtiyaçlarını yalnızca veya  ağırlıklı olarak bilgisayar ve internet ortamında gidermelerinin potansiyel sakıncalarına dikkat çekiliyor. Yazara göre bu sakıncaların başlıcaları arasında, �Özellikle çocuklar açısından bakıldığında, sıkça dikkat dağılması, gerçek hayatla sanal dünyanın birbirine karıştırılması, şiddet ve suç oranlarının artması, kalıcı ve derinlikli kitap okuma alışkanlıklarının yerleşememesi ve en çok da bilgisayar ve internetin bir tür bağımlılık yapması� yer alıyor. Bunlara ilave olarak, �okul başarısızlığı ve okumama isteği, içe kapanıklık ve sinirli, tepkisel davranma artışı gibi davranışsal sorunlar� da ortaya çıkabilmekte, bütün bu  sorunlara karşı da ebeveynler veya konunun uzmanları olarak �ne yapabiliriz?�  sorusuna cevap vermeye çalışmak pek de kolay olmamakla birlikte,  işe �çocuk ve genç ruhunu tanımaya çalışmak, aslında belki de hepsinden önce insanı anlamaya çalışmak� şeklinde ifade edilebilecek bir başlangıç, hem çocuğa hem de kendimize karşı tutum ve yaklaşımlarımızda önemli bir anlayış ve perspektif kazanma açısından doğru görünmektedir

Bu noktada oyunların çocukların dünyası ve gelişimleri açısından önemini vurgulayan Doç. Karacoşkun, diğer  oyunlarla mukayese edildiğinde bilgisayar oyunlarının �çocukların çeşitli yeteneklerinin gelişmesini engelleyici yahut sınırlayıcı yönü� olduğu tespitinde bulunuyor. Karacoşkun�a göre, gerçek hayattaki oyunların faydalarından biri de, oyunlarda erkek çocukların baba, kız çocukların da anne rolü üstlenerek, büyüklerin davranışları taklit edilerek, kişilik gelişiminde bir çeşit eğitim işlevi görmeleri olup, bilgisayar oyunları böyle bir imkân sunmadıklarından bu faydayı sağlayamamakta, bazı oyunlardaki kahramanların kimi özellikleri nedeniyle de çocukların zihni ve psikososyal gelişimleri olumsuz etkilenebilmektedir. Buna ilave olarak, bilgisayar oyunlarında �Çocuk gerçekte kendisi bir şeyler yapıyor gözükse de, oyunu kendisi kurup kendisi bozma imkânı olmadığı için ve yapacağı sanal ortamdaki hareketlerin belli sınırları olacağı için özgürlük alanını olancasıyla daraltmaktadır. Oysa yetişkinlerin yönlendirmedikleri bir özgürlük alanı olarak oyunlar, çocuğun zihinsel, psikososyal ve hatta ahlaki gelişimini çok ciddi oranda etkiler

Doç. Karacoşkun, oyunların çocukları rahatlatıcı ve kaygılarından kurtarıcı, bir çeşit rehabilitasyon sağlayıcı niteliğine de dikkat çekerek, gerçek hayat oyunlarının çocuklara çeşitli öğrenme imkanları da sunduğunu, eğlenirken öğrenip,  öğrenirken eğlenmeyi mümkün kılarak, yaratıcılık yeteneklerini geliştirdiğini hatırlatıyor. Diğer taraftan, bilgisayar oyunlarında genellikle çocukların hayallerini sınırlayıcı, yaratıcılıklarını geliştirmeye imkân tanımayan kurgular çoğunlukta olup, bu oyunların çocuklara rahatlama imkanı tanımaktan da uzak oldukları görülmektedir. Tam tersine,   bilgisayar oyunları oynayan çocuklar daha sinirli ve gergin dahi olabilmektedir. Bunun önde gelen nedeni ise çocukların  bilgisayar başında geçirdiği uzun sürelerin sebep olduğu fiziksel hareketsizliktir. Bunun yanında, günümüzde çokça rastlanan düzensiz ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları dikkate alındığında fiziksel hareketsizliğin neden olabileceği sorunlar daha da önem arz etmektedir

Karacoşkun�a göre, �bilgisayar oyunlarında gerçeklik ile hayaller birbirine karışabilmektedir. Çocuğun zihinsel gelişimi, bilgisayar oyunu ile gerçek hayatı ayırt etmeye yetmemektedir.� Ayrıca, gerçek hayat oyunlarının zıddına olarak bilgisayar oyunları, �çocuğu işbirliğinden çok rekabete yönlendirir.� Yine bilgisayar oyunlarının kısıtlayıcı kuralları nedeniyle diledikleri şekilde hayal kurup oyunlarında uygulama imkanı bulamayan çocuklar, normal oyunların eğlendirirken eğitme işlevinden de mahrum kalmaktadır.

Gerçek hayat oyunları gibi bilgisayar oyunları da, oyun icabı savaş, dövüş vb. şekillerde çocuklara saldırganlık dürtülerini boşaltma imkanı verse de, bilgisayar oyunlarında fiziksel hareketliliğin olmaması nedeniyle hem çocuklar tam olarak rahatlayamamakta,  hem de özellikle yetiştirilme biçimleri nedeniyle şiddete eğilimli kimi çocukların gelişiminde olumsuz etkileri olabilmektedir. �Bu da, çocuğun saldırganlık dürtüsünü eğiterek faydalı bir hale dönüştürme yerine, çeşitli olumsuz işlevler görebilmesine zemin oluşturabilecektir. Bu yönüyle bakıldığında, çocuğun ahlaki ve vicdani gelişim sürecinin, bilgisayar oyunları yoluyla eğitilmesi bir yana, sorunlu olabileceği düşünülmektedir.�

Son olarak gerçek hayat oyunlarının özellikle paylaşıma kapalı çocuklara uyumlu ve olumlu bireysel ve sosyal nitelikler kazandırıcı işlevlerinin tersine, bilgisayar oyunlarında aşırı zaman harcayan çocuklarda, içe kapanık ve sosyal paylaşımdan uzak kişilik gelişimi ortaya çıkabilmektedir. Bütün bu olumsuzluklarının yanında bilgisayar oyunlarına ayrılan aşırı zaman sonuçta bilgisayara aşırı bağımlılık haline dönüşmekte, bağımlılık ise �uyum ve sağlıklı toplumsal ve ruhsal gelişme için zaten bir engeldir. Ayrıca bu durum, fiziksel hareketsizliği de arttırarak, dengesiz kilo almayı da getirmekte, çocuk başkalarının kendisini eleştirmesinden korkarak insanlardan daha çok kaçmaktadır. Yani fiziksel olumsuzlukların ruhsal tahribatları arttırıcı işlevi de olabilmektedir. En önemli sonucu da, çocuğun korku ve güvensizliğini arttırarak, yaşıtlarıyla bir araya gelebilme ve arkadaşlık edebilmesini engellemesidir.�

Masum birer oyun gözüyle baktığımız bilgisayar oyunlarında bağımlılık düzeyinde aşırılığın ne kadar ürkütücü ve vahim sonuçlar doğurabildiği oldukça şaşırtıcı değil mi? Son üç yazımız boyunca ele almakta olduğumuz bu göz açıcı dosyanın beşinci ve son yazısını kaleme alan Psikiyatri Uzmanı Dr. Alper Evrensel�in �Sanal bağımlılık ve İslami sohbet siteleri� adlı yazısı da sanal sohbet ya da �chat� denilen görünüşte masum alışkanlığın da şaşırtıcı yönleri olabileceğine dikkat çekiyor. Dosyanın diğer yazarlarına benzer şekilde, çocuk ve gençlere İnternet�i yasaklamanın bu alanda yaşanan sorunlar için bir çözüm olamayacağına işaret eden Dr. Evrensel, �Anne babanın görevi çocuğunun sorumluluk bilinci ile hareket etmesini sağlamaktır.� diyerek, ebeveynler olgunluk çağına kadar çocuklarına iyi terbiye verebilir, sınır ve sorumluluklarının neler olduğunu iyi belirlerse, İnternet kullanımında da fazla sorun yaşanmayacağı öngörüsünde bulunuyor.

Yazısında ele aldığı konuyu soru-cevap metoduyla işlemeyi tercih eden Dr. Evrensel, �Dindar insanlarda var olan günah ve Allah korkusu, sanal ortamda deformasyona mı uğruyor?� şeklindeki soruya, �Sanal ortam, kişinin nefsiyle baş başa kalmasına sebep oluyor. Yalnızlık ve gizlilik, günahı daha kolay işlenebilir kılıyor. Çevreden çekinceleri olan insanlar bilgisayar başında kendisini çok daha rahat hissedebiliyor. Nefsin tuzaklarına düşmek kolaylaşıyor.� diyerek  bu alanın tehlikelerine dikkat çekip, �Bu noktada sınırları belirleyen unsur; bayanın ne yaptığının bilincinde olmasıdır. Bilgisayar ve internet ateş gibidir. Onu nasıl ve ne amaçla kullandığınıza göre faydası ve zararı değişir.� şeklindeki ifadeleriyle İnternet müdavimlerini bilinçli ve uyanık olmaya davet ediyor.

Sanal sohbet ortamında iletişim karşılıklı yazılanlar üzerinden kurulduğundan, sohbetin taraflarının muhatabının  güvenilir olduğunu anlayabilmesinin güçlüğüne dikkat çeken Evrensel, sosyalleşme ihtiyacının bir ürünü olarak gördüğü İslami sohbet siteleriyle ilgili olarak, �Dinî duyarlılıkların olması bir ortak payda olunca da iletişim kolaylaşmaktadır. Ancak bunu da suistimal eden kötü niyetli insanların olabileceğini akıldan çıkarmamak gerekir. Sanal ortamda güven duygusunun gelişebilmesi için çok az veri mevcuttur. Sohbet edilen kişiye her zaman temkinli ve tedbirli yaklaşmakta fayda vardır. İslami sohbet sitelerine giren gençlerin, yaratılışları gereği daha duygusal oldukları, duygusal temelli kararlar verdikleri için özellikle de bayanların temkinli olmalarında yarar vardır.� diyerek bu tür sohbet ve siteleri tercih edenleri de en azından daha dikkatli ve bilinçli olmaya çalışmaları yönünde uyarıyor.

İster daha önceki yazılarımızda ele almış olduğumuz özelde Facebook gibi sanal sosyal paylaşım siteleri, isterse de  genel olarak bilgisayar ve İnternet bağımlılığı  çerçevesinde görebileceğimiz ve bu yazımızın konusunu oluşturan bilgisayar oyunları  ve sohbet siteleri alışkanlıklarıyla ilgili olsun, bu dosyada yer alan ve bizim de bu yazıyla birlikte son üç yazımızda dikkat çekmeye çalıştığımız uzman görüşleri ve uyarıları, hem birer İnternet kullanıcısı olarak hepimiz, hem de anne-baba sıfatını taşıyan okurlarımızı dikkate aldığımızda, ister çocuk, ister genç yaşta olsun göz bebeklerimiz yavrularımızın mutluluk ve gelecekleri açısından ne kadar da önemli değil mi? Özetleyerek bilgi ve istifadelerinize sunmaya çalıştığım ve dileyen okurlarımızın Diyanet Aylık Dergi�nin Web sitesinden tüm detaylarıyla okuyup inceleyebileceği bu önemli tespit ve uyarıların tüm okurlarımıza faydalı olmuş olması temennisiyle muhterem okurlarımıza selam, muhabbet ve hürmetlerimi  sunuyorum.